ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ - Συνήγορος του Πολίτη

Κύκλος Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ
(αναφορά υπ’ αρ. πρωτ. 2141/7.2.2005, έγγραφο από 27.4.2005)

ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ

Βοηθοί Συνήγοροι του Πολίτη
Γιώργος Μόσχος, Ανδρέας Τάκης

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006

ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

.......

2. Νομικό πλαίσιο

Όπως είναι γνωστό, κατ’ εφαρμογή των άρθρων 16 § 1 («Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες») και 3 § 1 («Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού») του Συντάγματος, η παρουσίαση του συγκεκριμένου, τουλάχιστον, δόγματος στο πλαίσιο της κρατικά παρεχόμενης εκπαίδευσης λογίζεται ως βασικό μέσο για την προαγωγή της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων πολιτών. Ωστόσο, οι διατάξεις αυτές θα πρέπει να ερμηνεύονται σε συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 13 § 1 («Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. Η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός») και 5 § 1 («Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη»). Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με το άρθρο 9 § 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, «Παν πρόσωπον δικαιούται εις την ελευθερίαν σκέψεως, συνειδήσεως και θρησκείας, το δικαίωμα τούτο επάγεται την ελευθερίαν αλλαγής θρησκείας ή πεποιθήσεων, ως και την ελευθερίαν εκδηλώσεως της θρησκείας ή των πεποιθήσεων μεμονωμένως ή συλλογικώς, δημοσία ή κατ’ ιδίαν, δια της λατρείας, της παιδείας, και της ασκήσεως των θρησκευτικών καθηκόντων και τελετουργιών», δικαίωμα το οποίο κατοχυρώνεται ειδικώς για ανηλίκους στο άρθρο 14 § 1-2 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ν. 2101/92): «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα και το καθήκον των γονέων ή, κατά περίπτωση, των νόμιμων εκπροσώπων του παιδιού, να το καθοδηγούν στην άσκηση του παραπάνω δικαιώματος κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του». Επί πλέον, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Α΄ Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ίδιας Σύμβασης, «Ουδείς δύναται να στερηθεί του δικαιώματος όπως εκπαιδευθεί. Παν Κράτος εν τη ασκήσει των αναλαμβανομένων υπ’ αυτού καθηκόντων επί του πεδίου της μορφώσεως και της εκπαιδεύσεως θα σέβεται το δικαίωμα των γονέων όπως εξασφαλίζωσιν την μόρφωσιν και την εκπαίδευσιν ταύτην συμφώνως προς τας ιδίας αυτών θρησκευτικάς και φιλοσοφικάς πεποιθήσεις». Σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Kjeldsen, Busk Madsen et Pedersen κατά Δανίας (απόφαση της 7.12.76, § 53), οι διατάξεις του πρωτοκόλλου αυτού δεν εμποδίζουν τα κράτη να προβούν σε διάδοση δια της εκπαίδευσης γνώσεων οι οποίες έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές οι γνώσεις μεταδίδονται κατά τρόπο αντικειμενικό, κριτικό και πλουραλιστικό και δεν επιδιώκουν στόχο μύησης σε δόγμα (endoctrinement), ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν σέβεται τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων. Επίσης, σύμφωνα με το Πρακτικό Επεξεργασίας Διατάγματος υπ’ αρ. 347/2002 (Τμήμα Ε΄) του Συμβουλίου της Επικρατείας, το Σύνταγμα παρέχει στον νομοθέτη διακριτική ευχέρεια να προσδώσει στο μάθημα των θρησκευτικών είτε κατηχητικό είτε θρησκειολογικό περιεχόμενο, με έμφαση στην ιστορία, το ρόλο και τις αρχές της επικρατούσης θρησκείας στην Ελλάδα.


3. Οι κατά το Σύνταγμα στόχοι της θρησκευτικής εκπαίδευσης και η υλοποίησή τους

Κατά την άποψη του Συνηγόρου του Πολίτη, οπωσδήποτε δεκτική αντιλόγου, από το πλέγμα των ανωτέρω διατάξεων και αποφάσεων συνάγονται κατ’ αρχήν τα εξής: στους στόχους της πολιτείας, τους επιδιωκόμενους δια της σχολικής εκπαίδευσης, συγκαταλέγεται η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης όσων, τουλάχιστον, ελλήνων πολιτών τυγχάνουν μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ωστόσο, θεμιτός τρόπος επίδρασης στην ανάπτυξη της συνείδησης αυτής είναι μόνον εκείνος ο οποίος σέβεται την προσωπικότητα του μαθητή και ευνοεί την διάπλασή του σε «ελεύθερο και υπεύθυνο πολίτη», εκείνος, δηλαδή, ο οποίος περιορίζεται στην παρουσίαση του δόγματος και αφήνει στον μαθητή την δυνατότητα ενσυνείδητης και έμπρακτης αποδοχής των επιταγών του, μεταξύ των οποίων και της συμμετοχής στις επιβαλλόμενες από αυτό τελετουργίες. Τα στοιχεία της ελευθερίας και της υπευθυνότητας καθίστανται, έτσι, αναπόσπαστα συστατικά της ανάπτυξης της θρησκευτικής συνείδησης στο πλαίσιο του σχολείου. Επομένως, ακόμη και αν δεν κριθεί σύμφωνος με την κατά το Σύνταγμα υποχρέωση ανάπτυξης της θρησκευτικής συνείδησης ο κατά καιρούς προβαλλόμενος «θρησκειολογικός», ήτοι δογματικά αποχρωματισμένος, προσανατολισμός της εκπαίδευσης, η συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας του μαθητή επιβάλλει, πάντως, την έμφαση στο «ομολογιακό» στοιχείο, με την έννοια ότι αναγνωρίζει τη δυνατότητα των αποδεκτών της εκπαίδευσης για θεώρηση, βάσει των δικών τους μεταφυσικών ανησυχιών, και αποδοχή του συγκεκριμένου θρησκευτικού λόγου ή της ιδιότητάς τους ως μελών της αντίστοιχης εκκλησίας. Αντίθετα, δεν φαίνεται θεμιτή η έμφαση στο αμιγές «κατηχητικό» στοιχείο, συνδεόμενο με την επιβολή διδασκαλίας συγκεκριμένου θρησκευτικού δόγματος, η οποία δεν αφήνει δυνατότητες κριτικού αναστοχασμού στους μαθητές ως προς την αποδοχή των διδαγμάτων του και την αυτόβουλη θεώρηση της ιδιότητάς τους ως μελών της συγκεκριμένης εκκλησίας, δεδομένου ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο υποχωρεί το στοιχείο της ελευθερίας και ο εκπαιδευόμενος περιέρχεται σε κατάσταση που θα μπορούσε ακόμη και να παρομοιασθεί με εκείνην ενός παθητικού δέκτη. Εν προκειμένω, η εξομολόγηση προϋποθέτει την ενεργό ψυχική συμμετοχή και έκθεση του υποκειμένου, γεγονός που υπερβαίνει την απλή παροχή γνώσεων και διαφοροποιείται πλήρως από το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και τους σκοπούς της όπως αυτοί περιγράφονται στον ν. 1566/86. Η τέλεση του μυστηρίου της εξομολόγησης μέσα στον σχολικό χώρο αποκλίνει από τον ομολογιακό χαρακτήρα της αφύπνισης της θρησκευτικής συνείδησης με καθαρά γνωστικά εργαλεία, ή έστω με ομολογιακού χαρακτήρος πρόσκληση προς ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης, και προσλαμβάνει διαστάσεις ελέγχου της αποδοχής, από τον μαθητή, των παρεχομένων γνώσεων θρησκευτικού χαρακτήρα. Υπό το πρίσμα των νομοθετημένων σκοπών της εκπαίδευσης, ο έλεγχος και η βαθμολόγηση του μαθητή περιορίζονται στο πεδίο της πρόσληψης της γνώσης, οπότε θα παρεξέκλινε από τους σκοπούς αυτούς ενδεχόμενη βαθμολόγηση του μαθητή με το κριτήριο της αποδοχής ή της πιστής τήρησης ορισμένου δόγματος, ή ακόμη και ο παραμικρός φόβος του μαθητή ότι υπάρχει πιθανότης να κριθεί βάσει του αν προσήλθε ή όχι στην εξομολόγηση. Τέτοιας φύσεως «δικαίωμα ελέγχου», οπωσδήποτε αμεταβίβαστο, μόνον οι γονείς θα εδικαιούντο ν’ αξιώσουν, ακόμη και εκείνοι μάλιστα όχι χωρίς περιορισμούς. Επί τη βάσει του κριτηρίου που θέτει το άρθρο 16 § 1 του Συντάγματος, πραγματικά «ελεύθερος και υπεύθυνος», ακόμη και στον θρησκευτικό του βίο, είναι μόνον ο μαθητής ο οποίος διατηρεί αλώβητη την αρνητική του ελευθερία, δηλαδή τη δυνατότητα ενσυνείδητης επιλεκτικής αποδοχής ή απόρριψης των δογμάτων και εμφάνισης ή απόκρυψης των επιλογών του, καθώς και επίγνωση της αρνητικής αυτής ελευθερίας. Η δυνατότητα αυτή προφανώς πλήττεται, αν τυχόν επιλεγούν εκπαιδευτικές μέθοδοι ή διαδικασίες οι οποίες υπερβαίνουν την απλή παροχή γνώσεων και προσλαμβάνουν διαστάσεις ελέγχου και επαλήθευσης της αποδοχής δογματικών επιλογών και της συνακόλουθης αυτοδέσμευσης, κάτι που κατ’ εξοχήν συμβαίνει με το μυστήριο της εξομολόγησης. Επίσης, η ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης περιλαμβάνει, εκτός από την ελευθερία συμμετοχής σε συγκεκριμένη εκκλησία και αποδοχής των θρησκευτικών δογμάτων της, την επιλογή της συμμετοχής, καθώς και του βαθμού συμμετοχής, στις συνδεόμενες με την εκκλησία αυτή τελετουργίες και μυστηριακές πράξεις, ή της πλήρους αποχής απ’ αυτές.

4. «Προαιρετικότητα» και διακρίσεις στο σχολείο

Η διαδικασία της προαιρετικής εξομολόγησης μέσα στο σχολικό χώρο, εμβάλλει σε έντονο προβληματισμό ως προς το αν θα μπορούσε να θεωρηθεί ενσυνείδητη επιλεκτική αποδοχή του μυστηρίου της εξομολόγησης, με την έννοια της ένδειξης του βαθμού συμμετοχής σε μυστηριακές πράξεις ενός δόγματος, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Οι αμφιβολίες αυτές εδράζονται στην αμφισβήτηση και σχετικοποίηση αυτής καθ’ εαυτήν της έννοιας της «προαιρετικότητας» στον σχολικό χώρο. Ακόμη και αν η όλη διαδικασία εμφανίζεται ως προαιρετική, η πρόσκληση ιερέων σε χώρους σχολείων για τέλεση του μυστηρίου της εξομολόγησης εντός του σχολικού κτιρίου και ωραρίου μπορεί να έχει ως πιθανή συνέπεια την δημιουργία μιάς πραγματικής κατάστασης οιονεί υποχρεωτικής συμμετοχής στις εν λόγω μυστηριακές πράξεις, καθ’ όσον είναι υπαρκτός ο κίνδυνος στιγματισμού από την σχολική κοινότητα των μαθητών οι οποίοι δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στις πράξεις αυτές. Τη διαπίστωση αυτή δεν αίρει η διάκριση μεταξύ εκδηλώσεων εντασσομένων ή μη στην εν στενή εννοία εκπαίδευση, καθ’ όσον η διάκριση αυτή είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο να καταστεί τόσο σαφής στους μαθητές, ώστε εκείνοι να μπορούν να προσαρμόσουν αντίστοιχα τη συναίσθηση «ελευθερίας» τους. Οι παραπάνω προτεινόμενες εκτιμήσεις εδράζονται σε παραδοχές των συναφών ειδικών επιστημών, προφανώς οικείες στα στελέχη των κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και οι οποίες συνοπτικά παρατίθενται παρακάτω. Υπάρχει μια σειρά από παράγοντες, που σχετίζονται με την αναπτυξιακή περίοδο της εφηβείας και επηρεάζουν τις σχέσεις και τις αποφάσεις των εφήβων. Για λόγους ψυχικής οικονομίας, ο έφηβος αναζητά ν’ απαλύνει το έντονο άγχος που απορρέει από τις ενδοψυχικές συγκρούσεις και την αμφιθυμία του στη σχέση του με τους γονείς και όσους κατέχουν θέση ανάλογη με αυτούς, επιζητώντας αφ’ ενός την αποδοχή, την ασφάλεια και την αγάπη, αφ’ ετέρου τη διαφοροποίηση ή ακόμα και τη σύγκρουση, προκειμένου να βοηθηθεί στη διαμόρφωση της ταυτότητάς του και τη σταδιακή αυτονόμησή του.

Συνεπώς, ανάλογα με την προσωπικότητα και τον ιδιαίτερο τρόπο που αναδεικνύονται τα παραπάνω στη συμπεριφορά του κάθε εφήβου, υπάρχουν έφηβοι των οποίων η σχέση με τους ενήλικες περνά διαρκώς μέσα από τη σύγκρουση, και άλλοι που κάνουν ο,τιδήποτε προκειμένου να νιώθουν ότι είναι αποδεκτοί και αγαπητοί στους ενήλικες, άσχετα από το αν έχουν διαμορφωμένη προσωπική άποψη και μάλιστα αντίθετη από την επικρατούσα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του εφήβου και την πορεία του προς την ενηλικίωση, άρα προς το να γίνει ελεύθερος, υπεύθυνος και δημοκρατικός πολίτης, αποτελεί και η συμμετοχή του στην ομάδα των συνομηλίκων η οποία παρέχει συναισθηματική ασφάλεια ως προς το «ανήκειν» κάπου και συνήθως μεταφράζεται σε κοινή στάση και κοινές αποφάσεις απέναντι στους ενήλικες με απώτερο στόχο τη διαφοροποίηση από αυτούς. Τηρουμένων των αναλογιών, στη σχολική κοινότητα αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη συναισθηματική σχέση μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, η οποία επηρεάζει τόσο τη μαθησιακή διαδικασία εντός σχολείου, όσο και τις επιλογές και στάσεις των μαθητών εκτός σχολικού πλαισίου και σε βάθος χρόνου. Η σχέση καθηγητή - μαθητή είναι μια σχέση ασύμμετρη, ανισότιμη. Ο καθηγητής κατέχει, γνωρίζει αυτό που ο άλλος, ο μαθητής, δεν κατέχει και επιζητά. Έργο του καθηγητή, κατά τις κρατούσες παιδαγωγικές αντιλήψεις, είναι τόσο η μετάδοση αυτής της γνώσης όσο και η διευκόλυνση των μαθητών στην κατάκτησή της,. Ο καθηγητής, προκειμένου να μεταδώσει στον μαθητή τις γνώσεις που ο ίδιος κατέχει, καλείται να καταλάβει μια θέση αυθεντίας η οποία καθορίζει και τη φύση της σχέσης που θα αναπτύξει ο μαθητής μαζί του. Ο καθηγητής διαισθάνεται ή γνωρίζει ότι, πέρα από το αίτημα για γνώση που απευθύνουν φανερά οι μαθητές, γίνεται αποδέκτης και άλλων αιτημάτων που αφορούν τους ίδιους τους μαθητές και συνδέονται με την ιστορία τους. Για τον εκπαιδευτικό, ο έφηβος είναι ένα αντικείμενο σημαντικών συναισθηματικών επενδύσεων, στο οποίο συχνά προβάλλονται προσωπικές επιθυμίες και αναζητήσεις. Αντίστοιχα, ο εκπαιδευτικός για τον έφηβο, βρίσκεται στη θέση ενός διαφοροποιημένου γονεϊκού προτύπου, στον οποίο μεταβιβάζονται συναισθήματα αγάπης, μίσους, εκτίμησης κ.ο.κ., που μέχρι πρόσφατα απευθύνονταν αποκλειστικά στους γονείς. Παράλληλα, ο έφηβος μαθητής ταλαντεύεται ανάμεσα σε «απαγορευμένες» σκέψεις και συναισθήματα που τον διακατέχουν και την εσωτερίκευση αυτού που θεωρείται αποδεκτό στη σχολική κοινότητα. Σύμφωνα με ευρέως αποδεκτές ψυχολογικές θεωρήσεις, η αμφιθυμία αυτή, που συχνά παίρνει τη μορφή της εσωτερικής σύγκρουσης και εκφράζεται ως άγχος εμπρός στην απώλεια της αγάπης και της αποδοχής από τους εκπαιδευτικούς, επηρεάζει τον έφηβο ως προς τις αποφάσεις του προκειμένου να μη βιώσει την απόρριψή τους. Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπ’ όψη τις συναισθηματικές σχέσεις που αναπτύσσονται, θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι το σχολείο απέχει πολύ από του ν’ αντιμετωπίζεται ως ένας χώρος στον οποίο καθένας, απερίσπαστος από κάθε τύπου συναισθηματικές επιρροές, αποφασίζει ελεύθερα για τη συμμετοχή του σε «προτάσεις» που προέρχονται από αυτό και κυρίως σε δραστηριότητες που η διεύθυνση του σχολείου έχει a priori εγκρίνει προκειμένου να τελεσθούν στο σχολείο. Με την έννοια αυτή, η αποκαλούμενη «προαιρετική» συμμετοχή είναι άκρως αβέβαιον αν όντως μπορεί να θεωρηθεί ως τέτοια, καθώς στην πράξη επηρεάζεται από το ίδιο το πλαίσιο που την εγκρίνει και την επιτρέπει.

Τέλος, η προαιρετική συμμετοχή παρέχει και έδαφος ενδεχόμενων διακρίσεων, δυσμενών ή ευμενών, ενέχει συνεπώς τον κίνδυνο προσβολής της θρησκευτικής ισότητας, που κατοχυρώνεται με τη διάταξη του άρθρου 13 § 1 του Συντάγματος. Πέραν ενδεχόμενης παραβίασης της θρησκευτικής ισότητας, η διάκριση των μαθητών σε εξομολογούμενους και μη θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει αναταραχή μέσα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής κοινότητας.


5. Δημοσιοποίηση πεποιθήσεων και ιδιωτικότητα

Η προαιρετική συμμετοχή των μαθητών στο μυστήριο της εξομολόγησης θα
μπορούσε να επιφέρει, υπό προϋποθέσεις, προσβολή της αρνητικής θρησκευτικής
ελευθερίας εκείνων των μαθητών, οι οποίοι δεν θα επιθυμούσαν να εκδηλώσουν τις
θρησκευτικές τους πεποιθήσεις με αυτόν τον τρόπο και η επιλογή τους αυτή θα καθίστατο
ορατή. Πράγματι, όσοι μαθητές αρνηθούν να συμμετέχουν στην εκδήλωση αυτή,
αναγκάζονται ν’ αποκαλύψουν εμμέσως, και οιονεί δημόσια, μία πλευρά της ενδιάθετης
στάσης τους απέναντι στο θείο. Ταυτόχρονα διαφοροποιούνται παρά τη θέλησή τους και με
επέμβαση της κρατικής εξουσίας, που εν προκειμένω εκπροσωπείται από το σχολείο, από
εκείνους τους μαθητές που συμμετέχουν στο μυστήριο της εξομολόγησης, ομολογώντας τις
θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Επομένως κάποιος μαθητής, μη συμμετέχοντας στη
διαδικασία της εξομολόγησης, μπορεί ν’ αποκαλύπτει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις,
οπότε θέτει σε διακινδύνευση, κατ’ αυτό τον τρόπο, το δικαίωμά του στην αρνητική
θρησκευτική ελευθερία και το απόρρητο των προσωπικών του δεδομένων, μάλιστα δε ενός
δεδομένου κατ’ εξοχήν «ευαίσθητου» (με την έννοια του ν. 2472/97), δηλαδή του κατά
πόσον κάποιος τυγχάνει όχι απλά χριστιανός, αλλά (κατά την τρέχουσα ορολογία) «καλός
χριστιανός», ήτοι κατά πόσον εφαρμόζει στον ιδιωτικό του βίο τις σχετικές επιταγές
(νηστεία, γενικότερη εγκράτεια, εξομολόγηση κ.ο.κ.) του δόγματος το οποίο πρεσβεύει.
Προκειμένου να τελεσθεί το μυστήριο της εξομολόγησης, ο πιστός επιλέγει με καθαρά
υποκειμενικά κριτήρια τον πνευματικό που ο ίδιος θεωρεί ικανό να κατανοήσει τις σκέψεις
που προτίθεται να μοιραστεί μαζί του, να ανταποκριθεί ποιμαντικά στους
προβληματισμούς του, καθώς και να διαφυλάξει το περιεχόμενο της εξομολόγησης με
πλήρη εχεμύθεια. Η εχεμύθεια, όμως, αφορά όχι μόνο το περιεχόμενο της εξομολόγησης,
αλλά και αυτή καθ’ εαυτήν την συμμετοχή στο μυστήριο. Είναι αμφίβολο, αντίθετα, το
κατά πόσον η σχολική κοινότητα, ως αμιγής χώρος εκπαίδευσης, διαπαιδαγώγησης και
συνύπαρξης, δύναται να πλαισιώσει το μυστήριο αυτό, καθώς αδυνατεί να παρέχει τα
ελάχιστα εχέγγυα εχεμύθειας ως προς τη συμμετοχή σε αυτό. Η περιγραφείσα διαδικασία,
κατά την οποία οι μαθητές προσέρχονται ένας - ένας και το πολύ να λείψουν για 10 με 15
λεπτά από την τάξη τους, μπορεί να μη δημιουργεί προβλήματα στη διεξαγωγή των
μαθημάτων, δεν φαίνεται να παρέχει όμως εξ ίσου απόλυτη διασφάλιση του κατάλληλου
πλαισίου για τη διεξαγωγή του μυστηρίου μακριά από κρίσεις, επικρίσεις και διακρίσεις.


6. Προσωρινά συμπεράσματα

Εν όψει των ανωτέρω, και εφ’ όσον το κρίσιμο ζήτημα είναι η συμβατότητα της
εξομολόγησης με την εκπαιδευτική διαδικασία, η διάταξη του άρθρου 6 § 2 ν. 1566/85 περί
υποχρεωτικής συνειδητοποίησης της βαθύτερης σημασίας του ορθόδοξου χριστιανικού
ήθους μπορεί να θεωρηθεί σύμφωνη με το Σύνταγμα, μόνον αν ερμηνευθεί κατά τρόπο που
να υποχρεώνει μεν το σχολείο να παράσχει τη σχετική δογματική καθοδήγηση, όχι όμως
τον μαθητή να θέσει τη συνείδησή του υπό κάποιον αντίστοιχο έλεγχο της προσαρμογής
της. Πέραν της εν στενή εννοία εκπαιδευτικής διαδικασίας, η διαπίστωση αυτή προφανώς
καταλαμβάνει και όσες «εξωσχολικές» εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα σε δημόσιο και
συλλογικό επίπεδο, δηλαδή εντός του σχολείου, με την παραίνεση αυτού και παρουσία
ολόκληρης της σχολικής κοινότητας. Έτσι, ενώ δεν θ’ αποτελούσε άνευ άλλου τινός
πρόβλημα η πρόσκληση ιερέων (όχι μόνον ενός δόγματος) στα σχολεία προκειμένου ν’
απευθύνουν παραινέσεις ή πληροφορίες στους ορθοδόξους μαθητές (εκτός, βεβαίως, αν
προσελάμβανε διαστάσεις αλλοίωσης αυτής καθ’ εαυτήν της φυσιογνωμίας του σχολείου),
ή η σύσταση προς τους ορθοδόξους μαθητές, εκ μέρους του θεολόγου καθηγητή τους, να
λάβουν μέρος στο μυστήριο της εξομολόγησης ιδιωτικά, ατομικά, εκτός σχολείου, εκτός
ωραρίου και εκτός ελέγχου, αντιθέτως η πρόσκληση ιερέων (με πρωτοβουλία του σχολείου
ή της προϊστάμενης διεύθυνσης, πολλώ δε μάλλον της επιχώριας Μητρόπολης) για να
τελέσουν εξομολόγηση στα σχολεία θα μπορούσε να ελεγχθεί υπό το πρίσμα της
συμβατότητάς της προς τις συνταγματικές διατάξεις που αφορούν τη θρησκευτική
ελευθερία και τους στόχους της εκπαίδευσης. Ομοίως, ενώ δεν θ’ αναγόταν άνευ άλλου
τινός στη σφαίρα ευθύνης της πολιτείας (και στη δυνατότητα παρέμβασης του Συνηγόρου
του Πολίτη) η διοργάνωση ακόμη και συλλογικών μυστηριακών εκδηλώσεων με
πρωτοβουλία μεμονωμένων γονέων ή ακόμη και του Συλλόγου Γονέων ενός σχολείου, η
διάθεση σχολικού χώρου και χρόνου για τέτοιους σκοπούς θα ήταν θεμιτή μόνον εφ’ όσον
ήταν δυνατό να διευθετηθεί με τρόπον ο οποίος να μην καταλείπει κανένα περιθώριο
παρεξήγησης ως προς τη μη σύμπραξη (οργανωτική ή απλώς παραινετική) της διοίκησης
του σχολείου στην κίνηση της διαδικασίας αυτής, και καμμιάν ανησυχία ως προς την
άμεση ή έμμεση έκθεση των εμπλεκομένων μαθητών στη θέα και στο σχολιασμό των
διδασκάλων ή των συμμαθητών τους.
Με την επιφύλαξη, όπως πάντοτε, της συνεκτίμησης τυχόν αντιθέτων επιχειρημάτων
που ενδεχομένως προβληθούν από το Υπουργείο, ο Συνήγορος του Πολίτη καταλήγει κατ’
αρχήν στο συμπέρασμα, ότι ενδεχόμενες διευκρινιστικές ερωτήσεις σχολείων ή
περιφερειακών γραφείων σχετικά με την εφαρμογή της υπ’ αρ. Γ2/6078/6.11.97 εγκυκλίου,
θα πρέπει μάλλον ν’ απαντώνται με επιστροφή στην αρχική και ακριβή έννοια αυτής,
σύμφωνα με την οποίαν απαιτείται άδεια για οποιαδήποτε εξωσχολική εκδήλωση ή
παρουσία εξωσχολικού παράγοντα στον σχολικό χώρο. Κατά την επεξεργασία των
αιτήσεων για χορήγηση τέτοιων αδειών, φαίνεται προτιμότερο ν’ αποφεύγεται η άδεια,
πολλώ μάλλον η πρόσκληση, για τέλεση μυστηριακών τελετουργιών όπως αυτή της
εξομολόγησης, που απαιτεί την συνειδησιακή επιλογή και δημόσια έκφρασή της εκ μέρους
των μαθητών. Τα παραπάνω, βεβαίως, δεν αποτελούν από καθέδρας σύσταση, παρά μόνο
πρόσκληση σε προβληματισμό, στο πλαίσιο του οποίου είναι ευπρόσδεκτος κάθε αντίλογος
νομικού αλλά και παιδαγωγικού περιεχομένου. Η αυτονόητη αλλ’ αναγκαία αυτή
διευκρίνιση δεν ανάγεται μόνο στην εξ ορισμού διαμεσολαβητική φύση των παρεμβάσεων
του Συνηγόρου του Πολίτη, αλλ’ επί πλέον, ειδικά σε περιπτώσεις όπως η προκείμενη,
απορρέει από τη συναίσθηση του γεγονότος ότι τα συγκεκριμένα ακανθώδη θέματα
άπτονται διάχυτων και παραδεδομένων αντιλήψεων, των οποίων η αμφισβήτηση, εφ’ όσον
κριθεί αναγκαία εν όψει των συγχρόνων αξιώσεων του κράτους δικαίου, δεν μπορεί παρά
να εκτυλίσσεται με κοινωνική υπευθυνότητα και προσοχή.
Παρακαλούμε για τις απόψεις σας επί των ανωτέρω, παραμένουμε στη διάθεσή σας
για κάθε διευκρίνιση και σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη συνεργασία.

• Το πλήρες κείμενο : www.synigoros.gr/docs/Diamesolavisi_20.10.pdf
• Η εγκύκλιος 76992/Γ2/27.7.2006

Το μυστήριο της εξομολόγησης στα σχολεία

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
υπ’ αρ. πρωτ. 76992/Γ2/27.7.2006
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Με αφορμή ερωτήματα που τέθηκαν στο Υπουργείο Παιδείας από διευθυντές σχολείων, από γονείς μαθητών και από εκκλησιαστικές αρχές σχετικά με το μυστήριο της εξομολόγησης στα σχολεία, σας γνωστοποιούμε τα ακόλουθα:

Η τέλεση του μυστηρίου της εξομολόγησης, ενός από τα επτά μυστήρια της Εκκλησίας, προϋποθέτει διακριτικότητα, ήρεμο περιβάλλον και κατάλληλη ψυχική προετοιμασία. Επιπλέον, λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του μυστηρίου, το οποίο σημειωτέον δεν αποτελεί μέρος της γνωστικής διαδικασίας ούτε ξεχωριστή δραστηριότητα που υπάγεται στο μάθημα των θρησκευτικών, η τέλεσή του απαιτεί την εκούσια και συνειδητή προσέλευση του μαθητή, καθώς και την επιλογή κατάλληλου ιερέα, ο οποίος να ανταποκρίνεται στις υποκειμενικές πνευματικές του ανάγκες.

Για τους παραπάνω παιδαγωγικούς αλλά και θεολογικούς λόγους, κι επειδή στα σχολεία δεν υπάρχει ο κατάλληλος χώρος ώστε να εξασφαλίζεται γαλήνη και εχεμύθεια κατά την τέλεση του μυστηρίου, η εξομολόγηση δεν μπορεί να τελείται μέσα στις σχολικές μονάδες.

Επισημαίνεται ότι ο Διευθυντής του Σχολείου, εφόσον λάβει γνώση από τον ενοριακό εφημέριο ότι τελείται το μυστήριο της εξομολόγησης ειδικά για τους μαθητές στους ναούς της
περιοχής, το ανακοινώνει στο σχολείο».


Πηγή: www.synigoros.gr/docs/Diamesolavisi_20.10.pdf

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού με απλά λόγια

Όλα τα παιδιά έχουν δικαιώματα που προβλέπονται από νόμους και διεθνείς συμβάσεις.

Το σημαντικότερο κείμενο για τα δικαιώματα των παιδιών, είναι η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του 1989 που την έχουν υπογράψει 191 χώρες και είναι νόμος στην χώρα μας.

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού
με απλά λόγια

1: ορισμός
“Παιδιά” θεωρούνται όλα τα κορίτσια και τα αγόρια από 0 έως 18 ετών.

2: απαγόρευση διακρίσεων
Όλα τα παιδιά είναι ίσα. Έχουν δικαίωμα να τα αντιμετωπίζουν χωρίς διακρίσεις λόγω της φυλής, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των απόψεων, της περιουσίας, της κατάστασης, των ιδιαίτερων αναγκών ή της εμφάνισής τους.

3: το συμφέρον του παιδιού
Όταν οι μεγάλοι παίρνουν αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, πρέπει να υπολογίζουν πριν από όλα το συμφέρον των παιδιών. Η Πολιτεία πρέπει να προστατεύει και να φροντίζει τα παιδιά, αν οι γονείς τους δεν μπορούν να το κάνουν.

4: μέτρα της Πολιτείας
Η Πολιτεία πρέπει να παίρνει όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εφαρμόζονται τα δικαιώματα των παιδιών.

5: ρόλος γονέων και κηδεμόνων
Οι γονείς ή οι κηδεμόνες ενός παιδιού είναι υπεύθυνοι να το μεγαλώνουν έτσι ώστε να αναπτύσσονται οι ικανότητές του και να το βοηθούν να μάθει και να ασκεί τα δικαιώματά του.

6: δικαίωμα στη ζωή
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στη ζωή, την επιβίωση και την ανάπτυξη.

7: όνομα και ιθαγένεια
Δικαίωμα κάθε παιδιού είναι να γράφεται στο ληξιαρχείο με τη γέννησή του και να έχει όνομα, επώνυμο και ιθαγένεια, δηλαδή να ανήκει σε μια χώρα.

8: ταυτότητα
Η Πολιτεία πρέπει να βοηθά τα παιδιά να διατηρούν την ταυτότητα, την ιθαγένεια και τις οικογενειακές τους σχέσεις.

9: ζωή και επικοινωνία με τους γονείς
Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να ζει μαζί με τους γονείς του, εκτός αν αυτοί ζουν χωριστά, αν δεν μπορούν να το φροντίσουν ή αν πρέπει να απομακρυνθεί από αυτούς για το καλό του. Όταν ζει μακριά από τους γονείς του, το παιδί έχει δικαίωμα να τους βλέπει και να επικοινωνεί μαζί τους, εκτός αν αυτό είναι αντίθετο με το συμφέρον του.

10: οικογενειακή επανένωση
Αν ένα παιδί ζει σε διαφορετική χώρα από τους γονείς του, έχει δικαίωμα να ξανασμίξει μαζί τους και να μείνουν στο ίδιο μέρος.

11: παράνομες μετακινήσεις στο εξωτερικό
Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από κάθε παράνομη απομάκρυνσή τους από τη χώρα στην οποία ζουν.

12: ελευθερία γνώμης
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Οι μεγάλοι πρέπει να ακούν και να παίρνουν σοβαρά υπόψη τους τη γνώμη των παιδιών για θέματα που τα αφορούν, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά τους.

13: ελευθερία έκφρασης
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να αναζητούν, να μαθαίνουν και να μεταδίδουν πληροφορίες και ιδέες, και να εκφράζονται ελεύθερα, μέσα από τον γραπτό ή προφορικό λόγο, την τέχνη ή άλλους τρόπους, αρκεί να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων.

14: ελευθερία σκέψης και θρησκείας
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να σκέφτονται ελεύθερα και να πιστεύουν σε μια θρησκεία.

15: ελευθερία συνάντησης και ομαδικής συνεργασίας
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να συναντιόνται, να συνεργάζονται και να συμμετέχουν σε συγκεντρώσεις, αρκεί να μην παραβιάζουν τα δικαιώματα των άλλων.

16: ιδιωτική ζωή
Κανείς δεν μπορεί να επεμβαίνει αυθαίρετα ή παράνομα στην ιδιωτική ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία ενός παιδιού, ούτε να προσβάλλει την τιμή και την υπόληψή του.

17: πληροφόρηση
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να μαθαίνουν τι συμβαίνει γύρω τους από τα μέσα ενημέρωσης (εφημερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση, ηλεκτρονικά μέσα). Η Πολιτεία πρέπει να ενθαρρύνει τα μέσα να διαδίδουν χρήσιμες πληροφορίες και να προστατεύουν τα παιδιά από ό,τι μπορεί να τα βλάψει.

18: ευθύνες και υποστήριξη γονέων
Οι γονείς ή κηδεμόνες ενός παιδιού έχουν τη ευθύνη της ανατροφής και της ανάπτυξής του. Η Πολιτεία πρέπει να τους βοηθά σε αυτή την αποστολή και να εξασφαλίζει τη δημιουργία υπηρεσιών φροντίδας για τα παιδιά.

19: βία, παραμέληση, εκμετάλλευση
Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από κάθε μορφή βίας, προσβολής, παραμέλησης, εγκατάλειψης, σωματικής, ψυχολογικής, πνευματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, όσο βρίσκονται στην ευθύνη των γονιών ή των κηδεμόνων τους ή άλλων προσώπων στα οποία αυτοί τα έχουν εμπιστευθεί.

20: εναλλακτική επιμέλεια
Όταν ένα παιδί δεν ζει με την οικογένειά του ή αυτή δεν μπορεί να το φροντίσει, έχει δικαίωμα ειδικής προστασίας και βοήθειας, μέσα από θεσμούς όπως η υιοθεσία, η φιλοξενία σε ανάδοχη οικογένεια ή σε κατάλληλη στέγη / ίδρυμα.

21: υιοθεσία
Η Πολιτεία πρέπει να παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε μια υιοθεσία που γίνεται στην ίδια χώρα ή σε άλλη, να είναι σύμφωνη με το νόμο και να λαμβάνεται υπόψη πάνω απ’ όλα το συμφέρον του παιδιού.

22: παιδιά πρόσφυγες
Τα παιδιά πρόσφυγες, που έχουν φύγει μόνα ή συνοδευόμενα από τους δικούς τους από την πατρίδα τους επειδή εκεί κινδύνευαν, έχουν δικαίωμα ειδικής προστασίας και απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που έχουν και τα άλλα παιδιά.

23: παιδιά με αναπηρίες
Τα παιδιά με σωματικές ή πνευματικές αναπηρίες έχουν δικαίωμα να ζουν σε συνθήκες που εγγυώνται την αξιοπρέπειά τους και ευνοούν την αυτονομία τους. Να απολαμβάνουν ειδική φροντίδα και να συμμετέχουν ισότιμα στην εκπαίδευση και την κοινωνική ζωή.

24: υγεία και ιατρικές υπηρεσίες
Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προληπτική φροντίδα της υγείας τους και όταν αρρωσταίνουν να χρησιμοποιούν τις απαραίτητες ιατρικές υπηρεσίες για τη θεραπεία τους.

25: επανεξέταση αναδοχής
Όταν ένα παιδί τοποθετείται σε ένα ίδρυμα ή μια ανάδοχη οικογένεια, η Πολιτεία πρέπει να παρακολουθεί και να ελέγχει αν το φροντίζουν σωστά και αν απολαμβάνει όλα τα δικαιώματά του.

26: κοινωνική πρόνοια
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν την κατάλληλη κοινωνική φροντίδα και ασφάλιση.

27: ανάπτυξη και επίπεδο ζωής
Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής: να έχουν φαγητό, ρούχα και να ζουν σε ένα ασφαλές σπίτι, ώστε να έχουν ομαλή σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξη. Αν οι γονείς τους δεν μπορούν να τους τα προσφέρουν, η Πολιτεία πρέπει να τους βοηθάει.

28: εκπαίδευση
Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να πηγαίνουν στο σχολείο και να έχουν ίσες ευκαιρίες σε αυτό.
Η Πολιτεία πρέπει να παίρνει μέτρα ώστε τα παιδιά να γράφονται και να μη διακόπτουν το σχολείο. Τα μέτρα για τη σχολική πειθαρχία πρέπει να σέβονται τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των μαθητών.

29: σκοποί εκπαίδευσης
Η εκπαίδευση πρέπει να βοηθάει τα παιδιά να αναπτύσσουν τις ικανότητες και την προσωπικότητά τους και να μαθαίνουν να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους διαφορετικούς πολιτισμούς και το φυσικό περιβάλλον.

30: μειονότητες
Τα παιδιά που ανήκουν σε εθνικές, γλωσσικές ή θρησκευτικές μειονότητες, έχουν δικαίωμα να έχουν τη δική τους πολιτιστική ζωή, να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους και να ασκούν τη θρησκεία τους.

31: ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία
Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να ξεκουράζονται, να έχουν ελεύθερο χρόνο, να παίζουν, να ψυχαγωγούνται και να ασχολούνται με πράγματα που τους ενδιαφέρουν.

32: παιδική εργασία, οικονομική εκμετάλλευση
Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από την οικονομική εκμετάλλευση και οποιαδήποτε επικίνδυνη εργασία μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την εκπαίδευση, την υγεία ή την ανάπτυξή τους. Η Πολιτεία πρέπει να ρυθμίζει, σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις, τα κατώτατα όρια ηλικίας, τα ωράρια και τις συνθήκες εργασίας για ανηλίκους όπως και την επιβολή ποινών σε όσους τα παραβιάζουν.

33: ναρκωτικά
Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από την παράνομη χρήση ναρκωτικών ουσιών αλλά και να μη χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και τη διακίνησή τους.

34: σεξουαλική βία και εκμετάλλευση
Είναι υποχρέωση της Πολιτείας να προστατεύει τα παιδιά από κάθε μορφή σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης, όπως ο εξαναγκασμός σε σεξουαλική δραστηριότητα, η πορνεία και η πορνογραφία.

35: απαγωγή και εμπορία παιδιών
Τα κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εμποδίσουν τις απαγωγές, την πώληση και το δουλεμπόριο των παιδιών.

36: άλλες μορφές εκμετάλλευσης
Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από οποιαδήποτε άλλη μορφή εκμετάλλευσης που μπορεί να βλάπτει την ευημερία τους.

37: βασανιστήρια και στέρηση ελευθερίας
Κανένα παιδί δεν πρέπει να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική τιμωρία. Η θανατική ποινή και η ισόβια φυλάκιση απαγορεύεται να επιβάλλονται σε παιδιά. Η σύλληψη και κράτηση ανηλίκων πρέπει να είναι σύμφωνη με το νόμο, να έχει την ελάχιστη δυνατή χρονική διάρκεια και να ανταποκρίνεται στην ανάγκες της ηλικίας τους.

38: ένοπλες συρράξεις
Σε περίπτωση πολέμου, τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται. Απαγορεύεται να συμμετέχουν σε εχθροπραξίες παιδιά κάτω των 15 ετών.

39: επανένταξη παιδιού-θύματος
Η Πολιτεία πρέπει να φροντίζει τα παιδιά που είναι θύματα παραμέλησης, κακομεταχείρισης, εκμετάλλευσης ή πολέμων για να ξεπερνούν τα τραύματά τους και να συμμετέχουν φυσιολογικά στην κοινωνική ζωή.

40: δικαιοσύνη / ποινική μεταχείριση
Κάθε παιδί ύποπτο, κατηγορούμενο ή καταδικασμένο για μια παράνομη πράξη έχει δικαίωμα να το αντιμετωπίζουν με αξιοπρέπεια, ανθρωπισμό και σεβασμό στις ανάγκες του, να ενημερώνεται για την υπόθεσή του σε γλώσσα που καταλαβαίνει και να έχει νομική βοήθεια για να μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του.

41: ευνοϊκότερες ρυθμίσεις
Αν οι νόμοι μιας χώρας προστατεύουν καλύτερα τα δικαιώματα των παιδιών από ό,τι αυτή η Σύμβαση, τότε πρέπει να εφαρμόζονται εκείνοι.

42: γνωστοποίηση
Τα κράτη έχουν υποχρέωση να κάνουν γνωστά στους μεγάλους και στα παιδιά τις αρχές και το περιεχόμενο αυτής της Σύμβασης.

43-54: εφαρμογή και έλεγχος
Μια ειδική Επιτροπή στον ΟΗΕ παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης σε όλα τα κράτη που την έχουν υπογράψει. Οι κυβερνήσεις οφείλουν
να στέλνουν εκθέσεις κάθε πέντε χρόνια και η Επιτροπή, αφού τις εξετάσει, τους στέλνει παρατηρήσεις και προτάσεις της.


Το πλήρες κείμενο:
http://www.unicef.gr/reports/symb.php

Το έντυπο:
http://www.synigoros.gr/0-18/downloads/entipo_simbasi_ex.pdf

Η απαλλαγή μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών

Δελτίο Τύπου 17.11.2008

Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει δεχτεί τον τελευταίο καιρό αναφορές πολιτών, οι οποίοι
επισημαίνουν ότι σε αρκετά σχολεία της χώρας, για την απαλλαγή των μαθητών από το
μάθημα των Θρησκευτικών, αξιώνεται από τους γονείς τους η ρητή θετική ή αρνητική
δήλωση σχετικά με το θρήσκευμά τους. Με την ευκαιρία αυτή ο Συνήγορος του Πολίτη
διευκρινίζει ότι:

Σύμφωνα με τις ισχύουσες πρόσφατες εγκυκλίους του ΥΠ.Ε.Π.Θ. (συγκεκριμένα, τις
91109/Γ2/10.7.2008 και 104071/Γ2/4.8.2008), οι οποίες δεν θέτουν νέο κανόνα, αλλά απλά
ερμηνεύουν τον νόμο, οι μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν
να απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών, εφόσον οι γονείς ή κηδεμόνες τους
(όταν οι μαθητές είναι ανήλικοι) ή οι ίδιοι οι μαθητές (όταν είναι ενήλικοι) υπογράψουν και
προσκομίσουν στο σχολείο υπεύθυνη δήλωση, στην οποία θα αναφέρουν την επιθυμία
απαλλαγής τους για λόγους συνείδησης, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης
αυτής επιλογής.

Επειδή ωστόσο νεότερη εγκύκλιος του ΥΠ.Ε.Π.Θ. (η Φ12/977/109744/Γ1/26.8.2008), με
θέμα «Απασχόληση μαθητών» προκάλεσε σύγχυση σχετικά με το ποιοι δικαιούνται να
υποβάλλουν την παραπάνω δήλωση, οδηγώντας μάλιστα ορισμένους σε παρερμηνεία του
ίδιου του περιεχομένου της απαιτούμενης δήλωσης, ο Συνήγορος του Πολίτη θυμίζει ότι το
Υπουργείο Παιδείας προέβη στην έκδοση των παραπάνω δύο εγκυκλίων, όπως ρητά
αναφέρεται στη δεύτερη εξ αυτών, «εναρμονιζόμενο με τις αποφάσεις του
Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των ανεξαρτήτων αρχών
της χώρας μας». Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η αξίωση γνωστοποίησης
πεποιθήσεων ως προϋπόθεση άσκησης δικαιώματος είναι αθέμιτη.
Η δυνατότητα απαλλαγής μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης δεν αναιρεί τον υποχρεωτικό χαρακτήρα του μαθήματος του Θρησκευτικών στο σχολείο.

Επιβάλλεται ωστόσο να υπάρχει, όσο το μάθημα των Θρησκευτικών θα διατηρεί τον
ομολογιακό χαρακτήρα που προβλέπει η οικεία νομοθεσία. Δεδομένου, συνεπώς, του
ομολογιακού χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών, δεν είναι συνταγματικώς θεμιτό
η απαλλαγή για λόγους συνείδησης να εξαρτάται από οποιασδήποτε μορφής –θετική ή
αρνητική- δήλωση θρησκεύματος. Δικαίωμα δε απαλλαγής από το μάθημα αυτό δεν έχουν
μόνο οι «αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι», αλλά όλοι οι μαθητές, ανεξάρτητα από τις
θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, όταν οι γονείς τους ή οι ίδιοι –όταν είναι ενήλικοι- επικαλούνται λόγους συνείδησης με υπεύθυνή τους δήλωση .

Ο Συνήγορος του Πολίτη έθεσε την παραπάνω διευκρίνιση υπόψη του ΥΠ.Ε.Π.Θ. με επιστολή
του (14.11.2008) ζήτησε δε από τις διευθύνσεις των σχολικών μονάδων, στις οποίες
παρατηρήθηκαν συναφή προβλήματα, την πιστή εφαρμογή του νόμου.


Πηγή: www.synigoros.gr/pdf_01/7086_1_pr_thrisk17_11_08.pdf

Το έντυπο της αίτησης απαλλαγής

Κυκλοφορία βιβλίων, περιοδικών και εντύπων στα σχολεία

Εγκύκλιος Γ1/1459/09-12-1993 ΥΠ.Ε.Π.Θ.
Γ1/1459/09-12-1993 ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Με αφορμή ερωτήματα αλλά και καταγγελίες που φθάνουν καθημερινά στο ΥΠ.Ε.Π.Θ., σχετικά με την κυκλοφορία βιβλίων, περιοδικών και εντύπων στο χώρο των σχολείων , σας κάνουμε γνωστά τα ακόλουθα:

1. Δεν επιτρέπεται η σύσταση ή με οποιοδήποτε τρόπο διάθεση από τους εκπαιδευτικούς για λογαριασμό τους ή για λογαριασμό άλλων, βοηθητικών βιβλίων, περιοδικών, εντύπων κ.λ.π. Ως χώρος του σχολείου νοείται όχι μόνο αυτός του κτιρίου αλλά και του προαυλίου και των εισόδων αυτού.

2. Οι διάφορες θετικές απαντήσεις που δίνονται από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. σε συγγραφείς βιβλίων ή άλλων εντύπων, αφορούν την απόφαση της αρμόδιας επιτροπής να συμπεριλάβει το βιβλίο του στον κατάλογο για τις βιβλιοθήκες των σχολείων σύμφωνα με το άρθρο 43 του νόμου 1566/85 και δεν είναι έγκριση κυκλοφορίας και διάθεσής τους.

3. Απαγορεύεται η είσοδος ιδιωτών στο χώρο του σχολείου για τη σύσταση, πώληση, δωρεάν διανομή ή και για διαφήμιση κάθε είδους εντύπου.

4. Κάθε άλλη διάταξη που αντίκειται σ` αυτά που καθορίζονται παραπάνω καταργείται.

5. Της παρούσας να λάβουν γνώση ενυπογράφως όλοι οι εκπαιδευτικοί.

Πηγή: http://dide.xan.sch.gr/newsite/noms-s.php?id=1972

Εφημερία Εκπαιδευτικών - Επιτήρηση μαθητών

Γ1/776/28-09-2000 ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Εγκύκλιος Γ1/776/28-09-2000 ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Με αφορμή ερωτήματα που υποβάλλονται στο Υπουργείο Παιδείας και επισημάνσεις που διατυπώνονται για τα παραπάνω θέματα σας κάνουμε γνωστό ότι η εφημερία των εκπαιδευτικών αποτελεί σημαντικό στοιχείο της λειτουργίας των σχολείων και ορίζεται από τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 13 του ΠΔ 20/98, ο έλεγχος σχολαστική εφαρμογή των οποίων αποτελεί καθημερινή υποχρέωση του διευθυντή του σχολείου.
Επισημαίνουμε ότι κατά την σύνταξη των κανόνων εφημερίας ο σύλλογος διδασκόντων μπορεί να συμβουλευτεί ενδεικτικό πίνακα που περιλαμβάνεται σε προγενέστερη απόφαση και ίσχυε πριν από την έκδοση του ΠΔ 201/98, ο οποίος (πίνακας) έχει ως εξής:

"Ενδεικτικός πίνακας κανόνων εφημερίας":

(1) Οι εφημερεύοντες προσέρχονται στο σχολείο 15` πριν την έναρξη των μαθημάτων και αποχωρούν 5` μετά την λήξη αφού φύγουν όλοι οι μαθητές.

(2) Ελέγχουν την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων και της αυλής.

(3) Φροντίζουν για την σύνταξη των μαθητών στην πρωινή προσευχή.

(4) Είναι αρμόδιοι για την τήρηση του ωραρίου διδασκαλίας και των διαλειμμάτων (κουδούνι).

(5) Συνεργάζονται με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς για την αποχώρηση όλων των μαθητών από τις αίθουσες κατά τα διαλείμματα και κατά την λήξη του διδακτικού ωραρίου.

(6) Επιτηρούν τους μαθητές στα διαλείμματα κατανέμοντας μεταξύ των (οι εφημερεύοντες εκπαιδευτικοί) τους χώρους, ώστε να υπάρχει παντού επίβλεψη, η οποία είναι απαραίτητη για την ασφάλεια των μαθητών.

(7) Ελέγχουν τον αύλειο χώρο, ώστε να αποτρέπεται η προσέγγιση ή η είσοδος ατόμων που δεν έχουν σχέση με την σχολική κοινότητα και δεν είναι δικαιολογημένη η εκεί παρουσία τους.

Παρακαλούμε της παρούσης εγκυκλίου να λάβουν ενυπόγραφα γνώση όλοι οι εκπαιδευτικοί των σχολείων.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Το Π.Δ. 20/98 το οποίο αναφέρεται η εγκύκλιος αυτή αφορά τη Α΄/μια Εκπαίδευση

Πηγή: http://dide.xan.sch.gr/newsite/noms-s.php?id=1923